Πώς και γιατί οι θηλυκές και οι αρσενικές αρχές κατά τον Carl Jung είναι εξίσου σημαντικές για τους εργαζόμενους και τους οργανισμούς

Από τη Ρένα Καλογιάννη

Στην κλασική εκδοχή της ψυχολογίας του Carl Jung (1875-1961, Ελβετός ψυχίατρος και ψυχαναλυτής, εισηγητής της σχολής της αναλυτικής ψυχολογίας),  σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη υπάρχουν αρσενικές και θηλυκές αρχές. Σε κάθε γυναίκα υπαρχουν οι αρσενικές αρχές ή αλλιώς η εσωτερική ψυχή του άνδρα (animus=νους στα λατινικά) και σε κάθε άνδρα υπάρχει η εσωτερική ψυχή της γυναίκας (anima= ψυχή στα λατινικά).

Για τον Jung, η anima και ο animus είναι ξεχωριστές υποσυνείδητες έννοιες μέσα στην ψυχή, με άλλα λόγια, δεν μιλάμε για φύλα αλλά για ψυχολογικές αρχές. Και τα δύο φύλα έχουν τόσο αρσενικές όσο και θηλυκές ιδιότητες και αυτό ΔΕΝ έχει να κάνει με την συνειδητή μας ταυτότητα ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό. 

Η αναγνώριση της υπαρξης, της μερικής ή της πλήρους έλλειψης αυτών των στοιχείων στους εαυτούς μας, στις ομάδες μας και στους οργανισμούς παίζει σημαντικό ρόλο καθώς μπορεί να προσφέρει έναν πιο ολοκληρωμένο και αρμονικό τρόπο προσέγγισης των προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε. 

Ποιές είναι όμως οι θηλυκές και οι αρσενικές αρχές, κατά τον Jung; 

Θηλυκές αρχές: Η φροντίδα, η υπομονή, η διαίσθηση, η βαθιά εσωτερική σκέψη, η ενδοσκόπηση, η φαντασία, τα έντονα συναισθήματα, η δημιουργία, η επεξεργασία, η συμπόνια είναι ποιότητες που ενσωματώνονται στη θηλυκή αρχή. Είναι η αίσθηση του Being, ΝΑ ΕΙΜΑΙ. Να υπάρχω. Να νιώθω. Να έχω μια βαθιά σχέση με τον εαυτό μου.

Η ολοκληρωμένη anima κάνει έναν άνδρα να είναι προστατευτικός, υπομονετικός, περιεκτικός, να έχει βαθιά σύνδεση με τα συναισθήματα του. Όταν η σχέση μεταξύ ενός άντρα με την anima του είναι κακή, οδηγεί σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και ακόμη και σε βία. Αυτό που λείπει είναι η βαθιά και ουσιαστική σχέση που μπορεί να έχει με τον εαυτό του. 

Aρσενικές αρχές: ο,τι εχει να κάνει με ακρίβεια και χρόνο, οι ιδέες, η τάξη, η οργάνωση, οι προτεραιότητες στη εργασία, η αυτοπειθαρχία, τα όρια, η λογική, το πνεύμα, η ικανότητα δράσης με διαισθητική ώθηση ή η δημιουργική σκέψη, η ηγεσία – είναι όλες αυτές οι ποιότητες που ενσωματώνονται στον Animus. Ή αλλιώς, η αισθηση του DOING.  Κάνω. Εκτελώ. Πετυχαίνω. Ο ολοκληρωμένος animus οδηγεί μια γυναίκα στον κόσμο του πνεύματος, της εξουσίας και της δύναμης. Οταν ομως την κατακυριεύει, μπορεί να γίνει κυριαρχική, εγωκεντρική και αυταρχική.

Ο καθένας από εμάς, έχει στοιχεια και από τις δυο αρχές. Μια γυναίκα, ως γυναίκα έχει θηλυκές αρχές (femininity) και στοιχεία animus κι ένας άνδρας έχει αρσενικές αρχές (masculinity) και θηλυκές αρχές – anima. Σε τι βαθμό, όμως, είναι αναπτυγμένες αυτές οι αρχές στον καθένα από εμάς,  εξαρτάται από διάφορους παράγοντες (οικογένεια, εργασία, κοινωνικές επιταγές κλπ) που μπορούν να εντοπιστούν μέσα από αυτογνωσιακή διεργασία. 

Προκειμένου να επιτύχουμε μεγαλύτερη εσωτερική ισορροπία και αρμονία, είναι σημαντικό  να αναγνωρίσουμε, να αγκαλιάσουμε και να συνδεθούμε με αυτό το λανθάνον στοιχείο του χαρακτήρα μας. Για παράδειγμα, με αφορμή τον πρόσφατο εορτασμό της ημέρας της γυναίκας, εμείς, οι γυναικες στο χώρο των επιχειρήσεων, με τους πολλαπλούς ρόλους ζωής και τις αντικρουόμενες δυναμικές, πόσο χώρο άραγε έχουμε αφήσει στην ανάπτυξη των θηλυκών μας αρχών; Πόσο ακολουθούμε το BEING vs. DOING και τι συνέπεια μπορεί να έχει αυτό ακόμα και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις; Μήπως στο κυνήγι επίτευξης στόχων και του tick-the-box mindset, έχουμε ξεχάσει τις εξίσου σημαντικές θηλυκές αρχές μας;

Και, ανεξαρτήτως φύλου, ας στρέψουμε τωρα τον φακό από τον εαυτό μας, στις ομάδες μας. Σκεφτείτε θέματα που συναντάμε συχνά σε οργανισμούς, σε παραλληλισμό με τις αρσενικές και θηλυκές αρχές (doing vs. being). Υπάρχουν περιπτώσεις που σκεφτόμαστε πολύ κι έχουμε πολύ ωραίες ιδέες αλλά δεν καταφέρνουμε να βάλουμε τίποτα ουσιαστικό σε εφαρμογή ή δουλεύουμε πολύ και τρέχουμε πίσω από timelines kai tasks με αποτέλεσμα να χάνουμε τη μεγάλη εικόνα και τελικά να μην είμαστε ποτέ ευχαριστημένοι. Τυχαίνει να έχουμε μια ομάδα με πολυ ικανούς ανθρώπους, που παράλληλα νιώθουν demotivated λογω τηλεργασίας κι έχουν χάσει τη συνδεση μεταξύ τους ή μπορεί να έχουμε μια ομάδα που αντιμετωπίζει μεγάλη δυσκολία να συντονιστεί με προθεσμίες και να κάνει σωστό κι έγκαιρο reporting. Ειναι θέματα καθημερινά, που όλοι, λίγο πολύ, μπορεί να έχουμε αντιμετωπίσει κι έχουμε  προσπαθήσει να λύσουμε, αλλά βλέπουμε να επαναλαμβάνονται. Γιατί εκεί, ακριβώς, είναι που χρειάζεται να εντοπίσουμε αυτήν την αρσενική ή θηλυκή αρχή που υπολειτουργεί και να την “θρέψουμε” κατάλληλα. Για παράδειγμα, σε μια ομάδα που είναι demotivated, συνεχίζουμε να στεκόμαστε στο DOING και βάζουμε tasks και deadlines, λέγοντας “‘έτσι είναι για όλους, τι να κάνουμε τώρα”  ή στεκόμαστε για λίγο πραγματικά δίπλα της,  να την φροντίσουμε, να την ακούσουμε και να την καταλάβουμε ουσιαστικά στο τι μπορεί να μετριάσει την ψυχική της κούραση; (= θηλυκή αρχή , BEING). 

Σαν people managers, η παρατήρηση των ανθρώπων υπό αυτό το πρίσμα μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στο ποια χαρακτηριστικά μπορούν να αναπτύξουν, τα οποία θα συνδράμουν στην προσωπική και επαγγελματική τους εξέλιξη αλλά και στη σύζευξη αποτελεσματικών ομάδων, οι οποίες θα συνδυάζουν αρμονικά αρσενικές και θηλυκές αρχές (ανεξάρτητα απο το αν είναι άνδρες ή γυναίκες).

Η σύζευξη αυτων των δυο στοιχείων που ο καθένας διαθέτει, anima and animus, doing and being, μπορεί να οδηγήσει σε υπέροχες δημιουργίες και πρότζεκτ. Με την anima φωνή να λέει γεμάτη ενθουσιασμό “ναι, φυσικά κι ας το κάνουμε, είναι τόσο ωραία ιδέα” και η animus φωνή να απαντά  “ναι, ξέρω ακριβώς πως θα το υλοποιήσω”. Από τη μια πλευρά λοιπόν χρειαζόμαστε το ένστικτο, τον ενθουσιασμό, τη διεργασία, την παρακίνηση κι από την άλλη, για να μη μείνει κάτι “στα χαρτιά”, είναι απαραίτητο το πλάνο, οι στόχοι , η εκτέλεση, ο απολογισμός. Και μετά θα χρειαστούν ξανά τα στοιχεία της θηλυκης αρχης, για να εμπεριέξουν και να καθοδηγήσουν φροντιστικά την ομάδα στην επίτευξη των στόχων. 

Θα μπορουσα να κλείσω αυτο το άρθρο, ακολουθώντας τον ισχυρό μου animus, με συμβουλές και τρόπους για επόμενα βήματα. DOING. ACTING. NEXT STEPS = xαρακτηριστικά του Δυτικού πολιτισμού, που κατα τον Jung θεωρείται “animus possessed”. Φυσικά και υπάρχουν επόμενα βήματα και το coaching ομάδων με αυτές τις αρχές μπορεί να φέρει θαυμαστά αποτελέσματα. Ωστόσο, θα επιλέξω να αντισταθώ και να μας αφήσω στην παρατήρηση, ώστε ο καθένας, μέσα από τη συγκεκριμένη ανάγνωση,  να κρατήσει αυτό που ακούει περισσότερο για τον εαυτό του.  

Μας αφήνω στο BEING.